KUMBARA

Bizler “Yerli Malı ve Tutum Haftası”, La Fontaine hikâyeleri ile büyütüldük. O yıllar tasarrufun simgesi kumbara idi. Tutum haftası, kumbarası olanlar sınıfa kumbaraları ile gelirdi. Sınıflarca bankaya gezi yapılır, çocuk gürültüsü içerisinde, banka müdürünün ilgisinde, veznedar bir tomar anahtarı deneyerek kumbaraları açar, madeni paralar ayrılır, bükülerek rulo haline getirilmiş banknotlar açılıp düzeltilir, sayılır, hesaplara kayıt edilirdi.   Resim dersinde kumbara çizer, el işi dersinde çay kutularından kumbara yapar, üzerini elişi kâğıdı ile kaplardık. Şiirlere okul şarkılarına girmişti kumbara:

“Al eline bir kumbara,

At içine az az para.”

Çok çeşitleri olurdu kumbaranın. Çömlekçilerde satılan, çamurdan yapılmış, üstü para delikli, türlü modellerdekiler, benzerlerinin camdan olanları, küçük bir konserve kutusu gibi tenekeden olanlar...  Bunlar dolunca, yere vurup kırılmak veya tenekelerin kesilmesi sureti ile biriken paraya sahip olunan tek kullanımlık tiplerdi. Ama kumbara denilince çağrışım yapan İş Bankasının parlak metalden elips tabanlı, üstü saplı prizması idi. Ziraat Bankasının bir cep kitabı görünümünde, metal ama üstü cilt bezi kaplı kumbaraları vardı. Bunların bozuk para deliklerinde paranın geri gelmesini önleyen yaylı bir mekanizması vardı ve bıçak vs. sokmakla parayı geri ala bilemezdiniz.         1950’li yıllarda Ziraat Bankasının kumbaralı saatleri çıkmıştı. Her gün haznesine yirmi beş kuruş atıldığında otomatik kurulan, aksi halde duran masa saatleri idiler.

O yıllarda kurulan Yapı Kredi Bankası beyaz bakalitten küçük bir villa şeklinde bir kumbara çıkarmış bunu yapı tasarrufu programı ile endekslemişti. Evlerin büfelerinde, sehpa üstlerinde biblo görevi de görürlerdi.         

 Zaten Osmanlı Bankasının dışında başka banka da yoktu ülkede, bölgesel olanların dışında. Onların da kumbaraları yoktu. 

Bursa’da Heykel önündeki İş Bankasının kumbara şeklindeki meydan saati 90’lı yıllara kadar hizmet vermişti.

1956’da enflâsyonist politikanın etkisi ile madeni paralar kıymet kayıp ettikçe kumbara da cazibe yitirse de mevcudiyeti 70’li yıllara kadar devam etti.  O yılardan sonra kumbarada, bankada, yastık alındaki paraların çok kısa sürelerde pul olması, tasarrufu olanları, yasal olmasa da, döviz biriktirmeye yöneltti.  Özal döneminde dövizin serbest kalması, Türk Lirasının itibar kaybı ile geldiğimiz süreç ise hepimizin malûmu. Çocuklarım dövizle oynadılar, Yerli Malı Haftasında yemiş, pestil, dut kurusu değil, ithal muz, kivi götürdüler okula. Tutumun ise ne haftası kaldı ne kendisi...

Ya kumbara? Benim gibi “masalcı amcalara” konu oldu ancak...